WPŁYW PROMIENIOWANIA UV
Wpływ promieniowania UV na skórę:
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) w zależności od źródła pochodzenia dzielimy na naturalne i sztuczne. Największym źródłem promieniowania jest Słońce, które odpowiedzialne jest za promieniowanie słoneczne. Jest to promieniowanie elektromagnetyczne które obejmuje promieniowanie ultrafioletowe, widzialne i podczerwone IR.
Do różnicowania promieniowania prócz źródła pochodzenia możemy wykorzystać również długość fali, są to 3 zakresy. Charakteryzują je inne efekty biologicznego działania na skórę :
- UVA (UVA1- 340-400nm) I UVA2 (320nm-340nm)
- UVB (280-320nm)
- UVC (200-280nm)
Promieniowanie UVA – to najdłuższe z zakresu UV, ma zdolność przenikania do skóry właściwej, ale również do tkanki podskórnej. Stanowi 95% promieniowania jakie dociera do Ziemii. Przyczynia się do powstawania pigmentacji m.in. przebarwień, to głównie ono odpowiada za fotostarzenie się skóry. Promieniowanie to charakteryzuje się tym, że ma działanie minimalnie promieniotwórcze.
Promieniowanie UVB – stanowi 5% promieniowania docierającego do Ziemi. Największe nasilenie przypada między godziną 10:00 – 15:00 (latem). Może przenikać przez wodę i szkło kwarcowe. Ten rodzaj promieniowania jest odpowiedzialny za opaleniznę. Ma działanie silnie rumieniotwórcze, przyczynia się do oparzeń słonecznych, a także do rozwoju nowotworów skóry.
Promieniowanie UVC – to krótkie promieniowanie, o dużej mocy. Pochłaniane przez warstwę ozonową w stratosferze, dlatego też nie dociera do powierzchnii Ziemi. Promieniowanie to może być wytwarzane sztucznie, np. przez lampy ksenonowe, lub rtęciowe. Ma działanie silnie drażniące na spojówkę i rogówkę oka. Stosowane w celach bakteriobójczych przy sterylizacji powietrza.
Czym jest fotostarzenie?
Zmiany chorobowe, powstałe na skutek oddziaływania czynników endogennych (genetycznie zapisane zmiany w organizmie) oraz egzogennych (wpływ środowiska zewnętrznego). Do czynników egzogennych zaliczamy promieniowanie UV, dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza, klimat. W głównej mierze to właśnie promieniowanie UV, ma największą rolę wśród czynników zewnątrzpochodnych do procesu powstawania oznak starzenia się skóry. Polega ono na niekorzystnych procesach zachodzących w strukturach komórek, które w efekcie doprowadzają do zaburzenia funkcji i struktury skóry.
Promieniowanie UV a fototyp skóry:
W 1988r. Fitzpatrick dokonał klasyfikacji fototypów skóry:
- skóra bardzo jasna – fototyp I
- Skóra jasna – fototyp II
- Ciemniejsza biała – fototyp III
- Jasnobrązowa – fototyp IV
- Brązowa – fototyp V
- Ciemnobrązowa lub czarna – fototyp VI
Najbardziej narażonymi osobami na promieniowanie UV, są osoby posiadające fototyp I i II. Ekspozycja na słońce u osób posiadających fototyp I, zwykle kończy się rumieniem. Osoby te bardzo szybko ulegają poparzeniom słonecznym.
Osoby z fototypem II, mają dużą skłonność do oparzeń, a także pojawiają się zaczerwienienia powłok skórnych po ekspozycji na słońce.
Jedynie u osób posiadających brązowy odcień skóry, powstanie oparzeń jest znikome, natomiast osoby z fototypem VI nie są zagrożone oparzeniami.
Do objawów starzenia się skóry zaliczamy: zmiany przerostowe, szorstkość, suchość skóry, mniejsza elastyczność oraz wiotkość, zmarszczki głębokie, odbarwienia, przebarwienia, plamy soczewicowate – reasumując zaburzenia pigmentacji, przerost gruczołów łojowych oraz liczne teleangiektazje.
Zmiany nowotworowe :
Najczęstszym nowotworem złośliwym skóry jest rak podstawnokomórkowy (Basal Cell Carcinoma w skrócie BBC), kolejnym patrząc na częstotliwość występowania jest rak kolczystokomórkowy (Squamous Cell Carcinoma). Najgroźniejszym nowotworem skóry jest czerniak złośliwy (Malignant Melanoma).
Rak podstawnokomórkowy skóry, cechuje się nieznaczną i miejscowo zlokalizowaną złośliwością, ma powolny wzrost. Jednym z czynników sprzyjających powstawaniu jest promieniowanie UV. Głównie powstaje na skórze twarzy (w obrębie nosa, oczodołu, w kącie przyśrodkowym oka), pojawia się również na skórze ucha. Najczęściej zmiany mają postać guzkową (zdecydowana większość przypadków), mogą pojawiać się również w postaci barwnikowej.
Rak kolczystokomórkowy, to nowotwór powstający z komórek keratynizujących naskórka. Posiada niski stopień zróżnicowania histologicznego, nagły wzrost, nacieka miejscowo, ma skłonność do przerzutów. W większości przypadków pojawia się na twarzy, głównie na nosie, wardze dolnej, małżowinie usznej.
Warto nadmienić, że ciągle mamy tendencje wzrostową jeżeli chodzi o zachorowalność na złośliwe nowotwory skóry, dla przykładu:
- W 1999 w grupie kobiet (cała Polska, wiek od 0 do 85+), zachorowalność wynosiła 2754 przypadki, natomiast w 2018 – 7385
- W 1999 w grupie mężczyzn (cała Polska, wiek od 0 do 85+), zachorowalność wynosiła 2548 przypadki, natomiast w 2018 – 6795
W trakcie przebiegu procesu fotostarzenia ma miejsce szereg zmian w składzie macierzy zewnątrzkomórkowych a także upośledzenie funkcjonowania układu immunologicznego, przez co dochodzi do nieprawidłowości które mogą prowadzić do rozwoju stanów przedrakowych i raków skóry.
Jak postępować?
Ochrona przed słońcem ( fotoprotekcja ) jest kluczowa w walce z fotostarzeniem skóry. Powinno się praktykować ją od okresu niemowlęcego przez całe życie.
Co robić ? :
- minimalizować ekspozycje skóry na promieniowanie oraz minimalizować czas trwania
- stosować odzież ochronną, nakrycia głowy, okulary z filtrem UV, parasole, ekrany przeciwsłoneczne
- unikać korzystania z solarium
- zachować szczególną ostrożność podczas przyjmowania środków fotouczulających (antybiotyki z grupy tetracyklin, preparaty roślinne kumarynowe i furanokumarynowe, preparaty które mają w składzie niektóre olejki eteryczne m.in. olejki cytrusowe)
- stosować filtr przeciwsłoneczny ( w okresie jesienno zimowym minimum SPF 30, w pozostałym czasie SPF 50
- aplikować filtr co najmniej 15-30 minut przed ekspozycja na słońce
- replikować filtr co 2-3 godziny
- nakładać odpowiednią ilość preparatu, zalecana dawka to 2mg/cm3
- BADAĆ ZNAMIONA REGULARNIE